25
Neboⱪǝdnǝsar Yerusalem xǝⱨirigǝ bɵsüp kirip, uni ixƣal ⱪilidu
1 Andin xundaⱪ boldiki, uning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, oninqi ayning oninqi künidǝ Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsar pütkül ⱪoxuniƣa yetǝkqilik ⱪilip Yerusalemƣa ⱨujum ⱪilixⱪa kǝldi; ⱨǝmdǝ uni ⱪorxiwelip bargaⱨ ⱪurup, uning ǝtrapida ⱪaxa-potǝylǝrni ⱪuruxti. □ « Neboⱪǝdnǝsarning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, oninqi ayning oninqi küni» — miladiyǝdin ilgiri 588-yili, 15-Yanwar idi. ■ 2Tar. 36:17 Yǝr. 32:2; 39:1; 52:4 2 Xuning bilǝn xǝⱨǝr Zǝdǝkiyaning on birinqi yiliƣiqǝ muⱨasiridǝ turdi. 3 Xu yili tɵtinqi ayning toⱪⱪuzinqi küni xǝⱨǝrdǝ eƣir ⱪǝⱨǝtqilik ⱨǝmmini basⱪan wǝ zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi. □ «zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «ǝtrapidiki zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi». Bu tǝrjimǝ toƣra bolsa, «ǝtrapidiki zemindikilǝr» xǝⱨǝr ǝtrapidiki zemindin ⱪeqip panaⱨ izdǝp xǝⱨǝrgǝ kirgǝnlǝrni kɵrsitidu. ■ Yǝr. 52:6 4 Xǝⱨǝr sepili bɵsüldi; barliⱪ jǝnggiwar lǝxkǝrlǝr ⱪaqmaⱪqi bolup, tün keqidǝ bǝdǝr tikiwetixti. Ular padixaⱨning baƣqisiƣa yeⱪin «ikki sepil» ariliⱪidiki dǝrwazidin ketixti (kaldiylǝr bolsa xǝⱨǝrning ⱨǝryenida turatti). Ular Iordan jilƣisidiki «Arabaⱨ tüzlǝngliki»ni boylap ⱪeqixti. 5 Lekin kaldiylǝrning ⱪoxuni padixaⱨni ⱪoƣlap Yeriho tüzlǝnglikidǝ Zǝdǝkiyaƣa yetixti; uning pütün ⱪoxuni uningdin tarⱪilip kǝtkǝnidi. 6 Wǝ ular padixaⱨni tutup, Riblaⱨ xǝⱨirigǝ, Babil padixaⱨining aldiƣa apardi; ular xu yǝrdǝ uning üstigǝ ⱨɵküm qiⱪardi. 7 Babil padixaⱨi Zǝdǝkiyaning oƣullirini uning kɵz aldida ⱪǝtl ⱪildi; andin Zǝdǝkiyaning kɵzlirini oyuwǝtti; u uni mis kixǝnlǝr bilǝn baƣlap, Babilƣa elip bardi.
Muⱪǝddǝs ibadǝthanining harab ⱪilinixi
8 Wǝ bǝxinqi ayning yǝttinqi künidǝ (bu Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsarning on toⱪⱪuzinqi yili idi) Babil padixaⱨining hizmǝtkari, pasiban begi Nebozar-Adan Yerusalemƣa yetip kǝldi. □ «bǝxinqi ayning yǝttinqi küni... Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsarning on toⱪⱪuzinqi yili...» — miladiyǝdin ilgiri 586-yili, 14-Awƣust idi. «Yǝr.» 52:12nimu kɵrüng. 9 U Pǝrwǝrdigarning ɵyini, padixaⱨning ordisini wǝ xǝⱨǝrdiki barliⱪ ɵylǝrni kɵydüriwǝtti; barliⱪ bǝⱨǝywǝt imarǝtlǝrgǝ u ot ⱪoyup kɵydüriwǝtti. 10 Wǝ pasiban begi yetǝkqilikidiki kaldiylǝrning pütkül ⱪoxuni Yerusalemning ǝtrapidiki pütkül sepilini ɵrüwǝtti.
11 Pasiban begi Nebozar-Adan xǝⱨǝrdǝ ⱪalƣan baxⱪa kixilǝrni, Babil padixaⱨi tǝrǝpkǝ ⱪeqip tǝslim bolƣanlarni wǝ ⱪalƣan ⱨünǝrwǝnlǝrni ǝsir ⱪilip ularni elip kǝtti. □ «ⱪalƣan ⱨünǝrwǝnlǝr» — yaki «top-top adǝmlǝr». 12 Lekin pasiban begi zemindiki ǝng namratlarning bir ⱪismini üzümzarliⱪlarni pǝrwix ⱪilixⱪa wǝ teriⱪqiliⱪ ⱪilixⱪa ⱪaldurdi.
13 Kaldiylǝr Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki mistin yasalƣan ikki tüwrükni, das tǝgliklirini wǝ Pǝrwǝrdigarning ɵyidiki mistin yasalƣan «dengiz»ni qeⱪip, barliⱪ mislirini Babilƣa elip kǝtti. □ «das tǝglikliri» — bular bolsa «dengiz»din kiqik bolƣan daslarni kɵtüridiƣan tǝgliklǝrni kɵrsitidu. Bu ayǝtlǝrdǝ tilƣa elinƣan jabduⱪ-bisatlarni kɵprǝk qüxinix üqün «1Pad.» 7:8-51-ayǝtni kɵrüng. ■ 2Pad. 20:17; Yǝr. 20:5; 27:19 14 Ular yǝnǝ ibadǝttǝ ixlitilidiƣan idixlar, gürjǝk-bǝlgürjǝklǝr, lahxigirlar, piyalǝ-tǝhsilǝr ⱨǝm mistin yasalƣan barliⱪ ǝswablarni elip kǝtti; 15 huxbuydanlar wǝ ⱪaqilarni bolsa, altundin yasalƣan bolsimu, kümüxtin yasalƣan bolsimu, ularning ⱨǝmmisini pasiban begi elip kǝtti. □ «huxbuydanlar wǝ ⱪaqilarni bolsa, ... ularning ⱨǝmmisini pasiban begi elip kǝtti» — bu altun-kümüx wǝ mistin yasalƣan barliⱪ ⱪaqa-ⱪuqilar wǝ barliⱪ ǝswablar Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning ilgiriki bir bexariti boyiqǝ, 54 yildin keyin Pars imperatori Ⱪorǝxning pǝrmani bilǝn Yerusalemƣa ⱪayturuldi («Yǝr.» 27:21-22ni kɵrüng). 16 Wǝ Sulayman padixaⱨ Pǝrwǝrdigarning ɵyi üqün mistin yasatⱪan ikki tüwrük wǝ «dengiz»ni, xundaⱪla das tǝgliklirini elip kǝtti; bu mis saymanlarning eƣirliⱪini ɵlqǝx mumkin ǝmǝs idi. 17 Birinqi tüwrükning egizliki on sǝkkiz gǝz, uning üstidiki taji bolsa mis bolup, egizliki üq gǝz idi; uning pütün aylanmisi tor xǝklidǝ ⱨǝm anar nushisida bezǝlgǝnidi, ⱨǝmmisi mistin idi; ikkinqi tüwrükmu uningƣa ohxax bolup, umu anar nushisida bezǝlgǝnidi.□ «gǝz» yaki «jǝynǝk»» — jǝynǝktin ⱪolning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪtur, tǝhminǝn 40-45 santimetr. «egizliki üq gǝz idi» — «Yǝr.» 52:22dǝ «bǝx gǝz» deyilidu. Sǝwǝb, bǝlkim üstidiki pǝrdazlirini ɵz iqigǝ alidu. ■ 1Pad. 7:15; 2Tar. 3:15; Yǝr. 52:21
18 Pasiban begi Nebuzar-Adan bolsa bax kaⱨin Seraya, orunbasar kaⱨin Zǝfaniya wǝ ibadǝthanidiki üq nǝpǝr ixikbaⱪarnimu ǝsirgǝ aldi. 19 U xǝⱨǝrdin lǝxkǝrlǝrni baxⱪuridiƣan bir aƣwat ǝmǝldarni, xǝⱨǝrdin tapⱪan orda mǝsliⱨǝtqiliridin bǝxini, yǝrlik hǝlⱪni lǝxkǝrlikkǝ tizimliƣuqi, yǝni ⱪoxunning sǝrdarining katipini wǝ xǝⱨǝrdin atmix nǝpǝr yǝrlik kixini tutti. □ «bir aƣwat ǝmǝldar» — yaki pǝⱪǝt «bir ǝmǝldar». 20 Pasiban begi Nebuzar-Adan bularni Babil padixaⱨining aldiƣa, Riblaⱨƣa elip bardi. 21 Babil padixaⱨi Hamat zeminidiki Riblaⱨda bu kixilǝrni ⱪiliqlap ɵltürüwǝtti.
Xu yol bilǝn Yǝⱨuda ɵz zeminidin sürgün ⱪilindi.
Yǝⱨuda Babilƣa sürgün ⱪilinidu
22 Yǝⱨuda zeminida ⱪalƣan kixilǝrni, yǝni Babil padixaⱨi Neboⱪadnǝsar ⱪaldurƣan kixilǝrni bolsa, u ularni idarǝ ⱪilix üqün, ularning üstigǝ Xafanning nǝwrisi, Aⱨikamning oƣli Gǝdaliyani tǝyinlidi. ■ Yǝr. 40:5, 9 23 Dalada ⱪalƣan Yǝⱨudaning lǝxkǝr baxliⱪliri ⱨǝm lǝxkǝrliri Babil padixaⱨining Xafanning nǝwrisi, Aⱨikamning oƣli Gǝdaliyani zemin üstigǝ ⱨɵkümranliⱪ ⱪilixⱪa bǝlgiligǝnlikini anglap ⱪaldi; xuning bilǝn bu lǝxkǝr baxliⱪliri adǝmliri bilǝn Mizpaⱨ xǝⱨirigǝ, Gǝdaliyaning yeniƣa kǝldi; baxliⱪlar bolsa Nǝtaniyaning oƣli Ixmail, Kareaⱨning oƣli Yoⱨanan, Nǝtofatliⱪ Tanhumǝtning oƣli Seraya wǝ Maakat jǝmǝtidin birsining oƣli Jaazaniya idi. ■ Yǝr. 40:7 24 Gǝdaliya ular wǝ adǝmlirigǝ: «Kaldiylǝrgǝ beⱪinixtin ⱪorⱪmanglar; zeminda olturaⱪlixip Babil padixaⱨiƣa beⱪininglar, xundaⱪ ⱪilsanglar silǝrgǝ yahxi bolidu» dǝp ⱪǝsǝm ⱪildi. 25 Əmdi yǝttinqi ayda xundaⱪ boldiki, xaⱨzadǝ Əlixamaning nǝwrisi, Nǝtaniyaning oƣli Ixmail on adǝm elip kelip, Gǝdaliyani ⱨǝm Mizpaⱨda uning yenida turƣan Yǝⱨudiylar wǝ Kaldiylǝrni urup ɵltürdi. 26 Xuning bilǝn barliⱪ hǝlⱪ, kiqik bolsun, qong bolsun, wǝ lǝxkǝr baxliⱪliri ornidin turup Misirƣa kirdi; qünki ular Kaldiylǝrdin ⱪorⱪatti.
Yǝⱨoakinning sürgün bolux jǝryani
Yǝr. 52:31-34
27 Wǝ xundaⱪ boldiki, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoakin sürgün bolƣan ottuz yǝttinqi yili on ikkinqi ayning yigirmǝ yǝttinqi küni munu ix yüz bǝrdi; Əwil-Merodaⱪ Babilƣa padixaⱨ bolƣan birinqi yili, Yǝⱨuda padixaⱨi Yǝⱨoakinning ⱪǝddini kɵtürüp, uni zindandin qiⱪardi; □ «on ikkinqi ayning yigirmǝ yǝttinqi küni» — «Yǝr.» 52:31dǝ «on ikki ayning yigirmǝ bǝxinqi küni» deyilidu. Azad bolux jǝryanida nǝqqǝ kün ɵtsǝ kerǝk. 28 U uningƣa mulayim sɵz ⱪilip, uning ornini ɵzi bilǝn birgǝ Babilda turƣan baxⱪa padixaⱨlarning ornidin yuⱪiri ⱪildi; 29 Xuning bilǝn Yǝⱨoakin zindandiki kiyimlirini seliwetip, ɵmrining ⱪalƣan ⱨǝrbir künidǝ ⱨǝrdaim padixaⱨ bilǝn billǝ ⱨǝmdastihan boluxⱪa muyǝssǝr boldi. 30 Uning nesiwisi bolsa, Babil padixaⱨining uningƣa beƣixliƣan daimliⱪ iltipati idi; bu iltipat kündilik idi, yǝni uningƣa ɵmrining ⱨǝrbir küni muyǝssǝr ⱪilinƣan.
□25:1 « Neboⱪǝdnǝsarning sǝltǝnitining toⱪⱪuzinqi yili, oninqi ayning oninqi küni» — miladiyǝdin ilgiri 588-yili, 15-Yanwar idi.
■25:1 2Tar. 36:17 Yǝr. 32:2; 39:1; 52:4
□25:3 «zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi» — baxⱪa birhil tǝrjimisi «ǝtrapidiki zemindikilǝr üqünmu ⱨeq ax-ozuⱪ ⱪalmiƣanidi». Bu tǝrjimǝ toƣra bolsa, «ǝtrapidiki zemindikilǝr» xǝⱨǝr ǝtrapidiki zemindin ⱪeqip panaⱨ izdǝp xǝⱨǝrgǝ kirgǝnlǝrni kɵrsitidu.
□25:8 «bǝxinqi ayning yǝttinqi küni... Babil padixaⱨi Neboⱪǝdnǝsarning on toⱪⱪuzinqi yili...» — miladiyǝdin ilgiri 586-yili, 14-Awƣust idi. «Yǝr.» 52:12nimu kɵrüng.
□25:11 «ⱪalƣan ⱨünǝrwǝnlǝr» — yaki «top-top adǝmlǝr».
□25:13 «das tǝglikliri» — bular bolsa «dengiz»din kiqik bolƣan daslarni kɵtüridiƣan tǝgliklǝrni kɵrsitidu. Bu ayǝtlǝrdǝ tilƣa elinƣan jabduⱪ-bisatlarni kɵprǝk qüxinix üqün «1Pad.» 7:8-51-ayǝtni kɵrüng.
■25:13 2Pad. 20:17; Yǝr. 20:5; 27:19
□25:15 «huxbuydanlar wǝ ⱪaqilarni bolsa, ... ularning ⱨǝmmisini pasiban begi elip kǝtti» — bu altun-kümüx wǝ mistin yasalƣan barliⱪ ⱪaqa-ⱪuqilar wǝ barliⱪ ǝswablar Yǝrǝmiya pǝyƣǝmbǝrning ilgiriki bir bexariti boyiqǝ, 54 yildin keyin Pars imperatori Ⱪorǝxning pǝrmani bilǝn Yerusalemƣa ⱪayturuldi («Yǝr.» 27:21-22ni kɵrüng).
□25:17 «gǝz» yaki «jǝynǝk»» — jǝynǝktin ⱪolning uqiƣiqǝ bolƣan ariliⱪtur, tǝhminǝn 40-45 santimetr. «egizliki üq gǝz idi» — «Yǝr.» 52:22dǝ «bǝx gǝz» deyilidu. Sǝwǝb, bǝlkim üstidiki pǝrdazlirini ɵz iqigǝ alidu.
■25:17 1Pad. 7:15; 2Tar. 3:15; Yǝr. 52:21
□25:19 «bir aƣwat ǝmǝldar» — yaki pǝⱪǝt «bir ǝmǝldar».
■25:22 Yǝr. 40:5, 9
□25:27 «on ikkinqi ayning yigirmǝ yǝttinqi küni» — «Yǝr.» 52:31dǝ «on ikki ayning yigirmǝ bǝxinqi küni» deyilidu. Azad bolux jǝryanida nǝqqǝ kün ɵtsǝ kerǝk.