4
Petrus bilǝn Yuⱨannaning aliy kengǝxmidǝ soraⱪ ⱪilinixi
Petrus bilǝn Yuⱨanna halayiⱪⱪa gǝp ⱪiliwatⱪanda, kaⱨinlar, ibadǝthana ⱪarawullirining baxliⱪi wǝ Saduⱪiylar ularning yeniƣa kelip ⱪaldi. «Saduⱪiylar» — Yǝⱨudiylarning bir mǝzⱨipi. Ular toƣruluⱪ «tǝbirlǝr»ni kɵrüng. Ular rosullarning halayiⱪⱪa tǝlim berixi, jümlidin «Əysaning wasitisi bilǝn ɵlgǝnlǝr tirildürülidu» dǝp jakarliƣini üqün intayin ǝsǝbiylǝxti . «Ular rosullarning... «Əysaning wasitisi bilǝn ɵlgǝnlǝr tirildürülidu» dǝp jakarliƣini üqün intayin ǝsǝbiylǝxti» — «ǝsǝbiylǝxti» yaki «ƣǝzǝplǝndi». «Ɵlgǝnlǝr tirildürülidu» degǝn gǝp Saduⱪiylarni intayin ƣǝzǝplǝndürgǝn bolsa kerǝk, qünki ular bu nuⱪtiƣa ⱪǝt’iy ixǝnmǝytti. Ular ularni tutⱪun ⱪilip, ǝtisigiqǝ türmigǝ solap ⱪoydi, qünki kǝq kirip ⱪalƣanidi. «Ular ularni tutⱪun ⱪilip, ǝtisigiqǝ türmigǝ solap ⱪoydi...» — «ularni» — Petrus, Yuⱨanna wǝ ularƣa esilip qing tutⱪan, saⱪaytilƣan tokur kixini kɵrsitidu (9-, 10-, 14-ayǝtni kɵrüng). Lekin jar ⱪilinƣan sɵz-kalamni angliƣanlarning kɵpi etiⱪad ⱪildi; xuning bilǝn etiⱪad ⱪilƣan ǝrlǝrning sanila bǝx mingƣa yǝtti.
Ətisi, Yǝⱨudiylarning kengǝxmisidiki baxliⱪlar, aⱪsaⱪallar wǝ Tǝwrat ustazliri Yerusalemda toplandi. Ularning arisida bax kaⱨin Annas, Ⱪayafas, Yuⱨanna, Iskǝndǝr wǝ bax kaⱨinning baxⱪa jǝmǝtidikilǝr bar idi. Ular Petrus bilǝn Yuⱨannani arisiƣa turƣuzup:
— Silǝr bu ixni ⱪaysi küq-ⱪudrǝtkǝ tayinip yaki kimning nami bilǝn ⱪildinglar? — dǝp soridi. Mis. 2:14; Mat. 21:23; Ros. 7:27.
Petrus Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa toldurulƣan ⱨalda ularƣa mundaⱪ dedi:
Hǝlⱪning ⱨɵkümranliri wǝ Israilning aⱪsaⱪalliri! Əgǝr biz bügün bu tokur adǝmgǝ kɵrsǝtkǝn yahxi ǝmǝl ⱨǝm uning ⱪandaⱪ saⱪaytilƣanliⱪi sǝwǝblik soraⱪⱪa tartilƣan bolsaⱪ, 10 silǝr wǝ pütkül Israil hǝlⱪi xuni bilsunki, silǝr krestligǝn, ǝmma Huda ɵlümdin tirildürgǝn Nasarǝtlik Əysa Mǝsiⱨning nami bilǝn, uning küq-ⱪudriti arⱪiliⱪ bu kixi muxu yǝrdǝ aldinglarda pütünlǝy saⱪ-salamǝt turidu!
11 Bu Əysa bolsa, muⱪǝddǝs yazmilarda pütülgǝndǝk, dǝl silǝr tamqilar etibarsiz dǝp taxliwǝtkǝn, biraⱪ burjǝk texi bolup tiklǝngǝn taxtur. «Bu Əysa bolsa, muⱪǝddǝs yazmilarda pütülgǝndǝk, dǝl silǝr tamqilar etibarsiz dǝp taxliwǝtkǝn, biraⱪ burjǝk texi bolup tiklǝngǝn taxtur» — «Zǝb.» 118:2.   Zǝb. 118:22; Yǝx. 28:16; Mat. 21:42; Mar. 12:10; Luⱪa 20:17; Rim. 9:33; 1Pet. 2:7. 12 Uningdin baxⱪa ⱨeqkimdǝ nijatliⱪ yoⱪ, qünki pütkül asman astida insanlar arisiƣa tǝⱪdim ⱪilinƣan, Əysadin baxⱪa bizni ⱪutⱪuzidiƣan ⱨeqⱪandaⱪ bir nam yoⱪtur. Mat. 1:21; Ros. 10:43; 1Tim. 2:5.
13 Petrus bilǝn Yuⱨannaning bu jüritini kɵrgǝn ⱨɵkümranlar ularning oⱪumiƣan adǝttiki adǝmlǝrdin ikǝnlikini bilip, ⱨǝyran boluxti; ularning burun Əysa bilǝn billǝ bolƣanliⱪinimu bildi. «ularning oⱪumiƣan adǝttiki adǝmlǝrdin ikǝnliki...» — «oⱪumiƣan» pütünlǝy sawatsiz degǝnlik ǝmǝs, pǝⱪǝt (ularning kɵzⱪarixida) Tǝwratⱪa xǝrⱨ berixkǝ salaⱨiyiti yoⱪluⱪini kɵrsitidu. «Adǝttiki» «ⱨeq alaⱨidǝ tǝbiyǝ kɵrmigǝn» degǝn mǝnidǝ. 14 Uning üstigǝ, saⱪayƣan ⱨeliⱪi adǝmning ularning yenida turuwatⱪanliⱪini kɵrüp, ular ⱨeqⱪandaⱪ gǝp yanduralmidi. 15 Xuning bilǝn ⱨɵkümranlar ularni kengǝxmidin qiⱪixⱪa buyrudi. Andin bir-biri bilǝn mǝsliⱨǝtlixip:
16 — Bularni ⱪandaⱪ ⱪilimiz? Qünki ularning wasitisi bilǝn heli kɵrünǝrlik mɵjizilik bir alamǝt yüz bǝrgǝnliki pütkül Yerusalemdikilǝrgǝ ayan boldi wǝ biz uni inkar ⱪilixⱪa amalsizmiz. Yⱨ. 11:47. 17 Lekin bu ixning hǝlⱪ iqidǝ tehimu kǝng yeyilip kǝtmǝsliki üqün, ularƣa bundin keyin bu adǝmning namida ⱨeqkimgǝ ⱨeqnemǝ demǝslikkǝ agaⱨ-tǝⱨdit salayli! — deyixti.
18 Xuning bilǝn ularni qaⱪirtip, bundin keyin Əysaning namida ⱨeq sɵzlimǝslik yaki tǝlim bǝrmǝslikni ⱪǝt’iy buyrudi. 19 Lekin Petrus bilǝn Yuⱨanna:
— Hudaning aldida silǝrgǝ itaǝt ⱪilix toƣrimu yaki Hudaƣimu, buningƣa ɵzünglar bir nemǝ dǝnglar! Ros. 5:29. 20 Əmma biz bolsaⱪ, kɵrgǝn wǝ angliƣanlirimizni eytmay turalmaymiz! — dǝp jawab bǝrdi.
21  Ⱨɵkümranlar bolsa halayiⱪtin ⱪorⱪup, ularni jazalaxⱪa layiⱪ sǝwǝb tapalmay, ularƣa tehimu tǝⱨdit selip, ⱪoyup bǝrdi. Qünki halayiⱪ bolƣan wǝⱪǝ tüpǝylidin Hudani uluƣliƣanidi. Ros. 3:7, 8; 5:26. 22 Qünki bu saⱪaytilix mɵjizilik alamiti kɵrsitilgǝn kixining yexi ⱪiriⱪtin axⱪanidi.
 
Jamaǝtning bir ⱪǝlbdǝ, bir roⱨta dua ⱪilixi
23 Ular ⱪoyup berilgǝndin keyin, ɵz ⱨǝmraⱨlirining yeniƣa ⱪaytip kelip, bax kaⱨinlar wǝ aⱪsaⱪallarning ⱪilƣan sɵzlirini baxtin-ahir kɵpqilikkǝ uⱪturdi. «ɵz ⱨǝmraⱨlirining yeniƣa ⱪaytip kelip...» — «ɵz ⱨǝmraⱨliri» ɵz ɵyidikilǝrni ǝmǝs, bǝlki jamaǝttikilǝrni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.   Ros. 12:12. 24 Ular buni angliƣanda, awazini bir niyǝt bir dil bilǝn Hudaƣa kɵtürüp mundaⱪ nida ⱪildi:
— I Igimiz, Sǝn asman-zemin, dengiz-okyanlarni wǝ ulardiki barliⱪ mǝwjudatlarni yaratⱪan Hudadursǝn. Mis. 20:11 25 Sǝn Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn hizmǝtkaring bolƣan Dawutning aƣzi arⱪiliⱪ mundaⱪ degǝnƣu:
«Əllǝr nemixⱪa quⱪan salidu?
Nemǝ üqün bikardin-bikar suyiⱪǝst oylaydu? «Sǝn Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn hizmǝtkaring bolƣan Dawutning aƣzi arⱪiliⱪ mundaⱪ degǝnƣu ...» — bǝzi kona kɵqürülmilǝrdǝ «Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn» degǝn sɵz tepilmaydu.   Zǝb. 2:1.
26 Dunyadiki padixaⱨlar sǝp tartip,
Əmǝldarlar yiƣilixip,
Pǝrwǝrdigar wǝ Uning Mǝsiⱨi bilǝn ⱪarxilixⱪa jǝm boluxti». «...Dunyadiki padixaⱨlar sǝp tartip, ǝmǝldarlar yiƣilixip, Pǝrwǝrdigar wǝ Uning Mǝsiⱨi bilǝn ⱪarxilixⱪa jǝm boluxti» — (25-26-ayǝt) «Zǝb.» 2:1-2.   Zǝb. 2:1, 2.
27 — Qünki dǝrwǝⱪǝ dǝl bu xǝⱨǝrdǝ Ⱨerod ⱨǝm Pontius Pilatus, yat ǝlliklǝr ⱨǝm Israil hǝlⱪliri birlixip, Sǝn mǝsiⱨligǝn muⱪǝddǝs hizmǝtkaring Əysaƣa ⱪarxi qiⱪip toplanƣanidi, Mat. 26:3; Mar. 14:1; Luⱪa 22:2; Yⱨ. 11:47. 28 xuning bilǝn küq-ⱪudriting wǝ iradǝng boyiqǝ Sǝn burunla nemining ǝmǝlgǝ axuruluxini bekitkǝn bolsang, ular xularni ⱪilƣan. «küq-ⱪudriting wǝ iradǝng boyiqǝ...» — grek tilida: «ⱪolung wǝ iradǝng boyiqǝ...». «Sǝn burunla nemining ǝmǝlgǝ axuruluxini bekitkǝn bolsang, ular xularni ⱪilƣan» — demǝk, muxu kixilǝrning Hudaƣa wǝ Uning Mǝsiⱨigǝ ⱪarxi intayin yaman niyiti bolsimu, ularning Əysani ɵltürüwǝtkǝnliki bǝribir Huda Ɵzining karamǝt pilanini ǝmǝlgǝ axurux üqün idi.
29 Əmdi i Pǝrwǝrdigar, ularning seliwatⱪan tǝⱨditlirini kɵrgǝysǝn, ⱪulliringni sɵz-kalamingni toluⱪ yürǝklik bilǝn sɵzlǝp yǝtküzidiƣan ⱪilƣaysǝn; 30  kesǝllǝrni saⱪaytixⱪa ⱪolungni uzitip, muⱪǝddǝs hizmǝtkaring Əysaning namida mɵjizilik alamǝtlǝr wǝ karamǝtlǝrni yaratⱪaysǝn. Mar. 16:17.
31 Ularning duasi ayaƣlaxⱪanda, ular turƣan yǝr tǝwrinip kǝtti. Ular ⱨǝmmisi Muⱪǝddǝs Roⱨⱪa toldurulup, Hudaning sɵz-kalamini yürǝklik sɵzlǝp yǝtküzüxkǝ baxlidi. Ros. 16:26.
 
Etiⱪadqilarning pul-mallirini ortaⱪ ⱪilixi
32 Top-top etiⱪadqilar bir jan-bir dil, bir mǝⱪsǝttǝ idi. Ⱨeqkim ɵzigǝ tǝǝlluⱪ pul-melini «ɵzümning» demǝytti, bǝlki ⱨǝmmisigǝ ortaⱪ idi. Ros. 2:44; 1Pet. 3:8. 33 Rosullar zor küq-ⱪudrǝt bilǝn Rǝb Əysaning tirilgǝnlikigǝ guwaⱨliⱪ berǝtti. Hudaning zor meⱨri-xǝpⱪiti ularning ⱨǝmmisining üstigǝ ⱪondi. 34 Ularning arisidikilǝrning ⱨeqnemigǝ ⱨajiti qüxmǝytti. Qünki yǝr-zemin, ɵy-jay igidarliri bolƣanlar ularni setip, pulini elip kelip 35 rosullarning ayiƣi aldiƣa ⱪoyatti; andin ⱨǝrkimning eⱨtiyajiƣa ⱪarap tǝⱪsim ⱪilinatti. Yǝx. 58:7.
36 Ularning iqidǝ Lawiy ⱪǝbilisidin bolƣan, Siprusta tuƣulƣan Yüsüp isimlik birsi bar idi (rosullar uni Barnabas, yǝni «Riƣbǝtlǝndürgüqi oƣul bala» dǝp atiƣan); «ularning iqidǝ Lawiy ⱪǝbilisidin bolƣan, Siprusta tuƣulƣan Yüsüp isimlik birsi bar idi... Barnabas.. dǝp atiƣan» — Barnabas Lawiyliⱪ bolƣaqⱪa, bǝlkim ibadǝthanida ixligǝnidi. 37 uningmu bir parqǝ etizi bar idi; u xu yolda uni setip, pulini elip rosullarning ayiƣi aldiƣa tapxurdi.
 
 

4:1 «Saduⱪiylar» — Yǝⱨudiylarning bir mǝzⱨipi. Ular toƣruluⱪ «tǝbirlǝr»ni kɵrüng.

4:2 «Ular rosullarning... «Əysaning wasitisi bilǝn ɵlgǝnlǝr tirildürülidu» dǝp jakarliƣini üqün intayin ǝsǝbiylǝxti» — «ǝsǝbiylǝxti» yaki «ƣǝzǝplǝndi». «Ɵlgǝnlǝr tirildürülidu» degǝn gǝp Saduⱪiylarni intayin ƣǝzǝplǝndürgǝn bolsa kerǝk, qünki ular bu nuⱪtiƣa ⱪǝt’iy ixǝnmǝytti.

4:3 «Ular ularni tutⱪun ⱪilip, ǝtisigiqǝ türmigǝ solap ⱪoydi...» — «ularni» — Petrus, Yuⱨanna wǝ ularƣa esilip qing tutⱪan, saⱪaytilƣan tokur kixini kɵrsitidu (9-, 10-, 14-ayǝtni kɵrüng).

4:7 Mis. 2:14; Mat. 21:23; Ros. 7:27.

4:11 «Bu Əysa bolsa, muⱪǝddǝs yazmilarda pütülgǝndǝk, dǝl silǝr tamqilar etibarsiz dǝp taxliwǝtkǝn, biraⱪ burjǝk texi bolup tiklǝngǝn taxtur» — «Zǝb.» 118:2.

4:11 Zǝb. 118:22; Yǝx. 28:16; Mat. 21:42; Mar. 12:10; Luⱪa 20:17; Rim. 9:33; 1Pet. 2:7.

4:12 Mat. 1:21; Ros. 10:43; 1Tim. 2:5.

4:13 «ularning oⱪumiƣan adǝttiki adǝmlǝrdin ikǝnliki...» — «oⱪumiƣan» pütünlǝy sawatsiz degǝnlik ǝmǝs, pǝⱪǝt (ularning kɵzⱪarixida) Tǝwratⱪa xǝrⱨ berixkǝ salaⱨiyiti yoⱪluⱪini kɵrsitidu. «Adǝttiki» «ⱨeq alaⱨidǝ tǝbiyǝ kɵrmigǝn» degǝn mǝnidǝ.

4:16 Yⱨ. 11:47.

4:19 Ros. 5:29.

4:21 Ros. 3:7, 8; 5:26.

4:23 «ɵz ⱨǝmraⱨlirining yeniƣa ⱪaytip kelip...» — «ɵz ⱨǝmraⱨliri» ɵz ɵyidikilǝrni ǝmǝs, bǝlki jamaǝttikilǝrni kɵrsitidu, ǝlwǝttǝ.

4:23 Ros. 12:12.

4:24 Mis. 20:11

4:25 «Sǝn Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn hizmǝtkaring bolƣan Dawutning aƣzi arⱪiliⱪ mundaⱪ degǝnƣu ...» — bǝzi kona kɵqürülmilǝrdǝ «Muⱪǝddǝs Roⱨ bilǝn» degǝn sɵz tepilmaydu.

4:25 Zǝb. 2:1.

4:26 «...Dunyadiki padixaⱨlar sǝp tartip, ǝmǝldarlar yiƣilixip, Pǝrwǝrdigar wǝ Uning Mǝsiⱨi bilǝn ⱪarxilixⱪa jǝm boluxti» — (25-26-ayǝt) «Zǝb.» 2:1-2.

4:26 Zǝb. 2:1, 2.

4:27 Mat. 26:3; Mar. 14:1; Luⱪa 22:2; Yⱨ. 11:47.

4:28 «küq-ⱪudriting wǝ iradǝng boyiqǝ...» — grek tilida: «ⱪolung wǝ iradǝng boyiqǝ...». «Sǝn burunla nemining ǝmǝlgǝ axuruluxini bekitkǝn bolsang, ular xularni ⱪilƣan» — demǝk, muxu kixilǝrning Hudaƣa wǝ Uning Mǝsiⱨigǝ ⱪarxi intayin yaman niyiti bolsimu, ularning Əysani ɵltürüwǝtkǝnliki bǝribir Huda Ɵzining karamǝt pilanini ǝmǝlgǝ axurux üqün idi.

4:30 Mar. 16:17.

4:31 Ros. 16:26.

4:32 Ros. 2:44; 1Pet. 3:8.

4:35 Yǝx. 58:7.

4:36 «ularning iqidǝ Lawiy ⱪǝbilisidin bolƣan, Siprusta tuƣulƣan Yüsüp isimlik birsi bar idi... Barnabas.. dǝp atiƣan» — Barnabas Lawiyliⱪ bolƣaqⱪa, bǝlkim ibadǝthanida ixligǝnidi.